Hoa tầm xuân tạo vị thuốc quý

Hoa tầm xuân có tên khác là thích hoa, bạch tàn hoa, thích mi, ngưu cức, tường mi, thập tỷ muội, thất tỷ muội,dã tường vi. Tên khoa học: Rosa multiflora Thumb, thuộc họ hoa hồng Rosaceae. Tầm xuân mọc thành bụi, lá kép lông chim, thân nhiều gai, hoa 5 cánh nhỏ bé nhưng khá đẹp với nhiều mầu sắc khác nhau như hồng, đỏ, trắng, vàng…

Theo y học cổ truyền Tầm xuân có công dụng thanh nhiệt, lợi thấp,trừ phong, hoạt huyết, chỉ huyết, giải độc giảm đau, thường được dùng để chữa các chứng bệnh như hoàng đản, thủy thũng, ly trật, tiêu khát, bĩ tích, đái dầm ở trẻ em… Tùy theo từng bộ phận của tầm xuân mà tác dụng chữa bệnh cũng có những đặc điểm khác nhau.

Hoa: Thường được hái vào mùa xuân và mùa hạ dùng để chữa các chứng bệnh như:
- Cảm nóng cảm nắng: Vào mùa hạ có các triệu chứng tức ngực, buồn nôn và nôn, có thể nôn ra máu, môi khô, miệng khát, chán ăn, mệt mỏi: Dùng hoa tầm xuân 3-9g sắc uống. Hoặc hoa tầm xuân 5g, thiên hoa phấn 10g, sinh thạch cao 30g, mạch môn 15g sắc uống. Hoặc hoa tầm xuân 10g, hoa đậu ván trắng 10g hãm với nước sôi, chế thêm chút đường phèn, uống thay trà.
- Nôn ra máu và chảy máu cam: Dùng hoa tầm xuân 6g, bạch cập 15g, rễ cỏ tranh 30g, sắc uống.
- Ngược tật (sốt rét) dùng hoa tầm xuân sắc uống thay trà.
- Bệnh tuyến giáp trạng: Hoa tầm xuân 5g, hoa hậu phác 5g, hoa chỉ xác 5g và hoa hồng 5g. Sắc uống.
- Đái tháo đường và viêm loét niêm mạc miệng mạn tính: Dùng sương đọng trên hoa tầm xuân vào buổi sớm 30ml pha chút nước ấm, uống hàng ngày.

Lá: Được thu hái quanh năm,có tác dụng sinh cơ và làm nhanh lành vết thương dùng để chữa các chứng bệnh:
- Ung nhọt làm mủ chưa loét: Dùng lá tầm xuân sấy khô, tán bột, trộn với mật ong và giấm đắp lên tổn thương.
- Viêm loét chi dưới: Dùng lá tầm xuân không kể liều lượng nấu nước rửa vết thương.
- Nhọt độc sưng nề: Dùng lá và cành non tầm xuân rửa sạch, giã nát với một chút muối ăn rồi đắp lên tổn thương.

Rễ: Vị đắng, hơi sáp, tính bình, có công dụng thanh nhiệt, lợi thấp, trừ phong, hoạt huyết và giải độc, được dùng để chữa nhiều chứng bệnh như:
- Liệt mặt và di chứng liệt nửa người do tai biến mạch máu não: Dùng rễ tầm xuân 15-30g sắc uống
- Chảy máu cam mạn tính: Dùng vỏ rễ tầm xuân 60g hầm với thịt gà ăn.
- Ghẻ:Về mùa hè dùng rễ tầm xuân tươi sắc uống thay trà.
- Đau răng và viêm loét miệng: Dùng rễ tầm xuân sắc uống hoặc ngậm.
- Viêm khớp, liệt bại nửa người, kinh nguyệt không đều, khí hư và tiểu tiện không tự chủ: Dùng rễ tầm xuân 15-30g, sắc uống.
- Hoàng đản (Vàng da do nhiều nguyên nhân) dùng rễ tầm xuân 15-24g hầm với 60g thịt lợn nạc, chế thêm một chút rượu vang, chia ăn vài lần trong ngày.
- Trẻ em đái dầm, người già đi tiểu đêm nhiều: Dùng rễ tầm xuân 30g, sắc uống hoặc hầm với thịt lợn ăn.
- Phế ung (Áp xe phổi) dùng rễ tầm xuân 15g, hạt bí đao 30g, ý dĩ 30g, sắc uống.
- Thương tổn do trật đã và trĩ xuất huyết: Dùng rễ tầm xuân tươi 30g rữa sạch, giã nát, vắt nước uống.
- Vết thương chảy máu :Dùng rễ tầm xuân lượng vừa đủ, sấy khô, tán bột rắc vào vết thương, cũng có thể trộn với dầu vừng để đắp.
- Rong huyết: Dùng rễ tầm xuân 30g, ngải cứu đốt tồn tính 10g, cỏ nhọ nồi 30g, tiên hạc thảo 30g, sắc uống hàng ngày.
- Bỏng: Dùng rễ tầm xuân tươi nấu với nước rửa hàng ngày, hoặc bột rễ tầm xuân trộn với dầu vừng đắp.

Theo kết quả nghiên cứu dược lý học thành phần chủ yếu của rễ tầm xuân có sitosterol, dyhydroxy ursolic acid, triterpenic acid, cachoa extract…dịch chiết có tác dụng chống đông máu, bảo vệ cơ tim, làm giảm cholesterol, triglyceride và lipoprotein huyết thanh.

Quả : Vị chua, tính ấm, thu hái vào lúc chín, sấy hoặc phơi khô làm thuốc, có công dụng lợi tiểu, thanh nhiệt, hoạt huyết, giải độc, được dùng chữa các chứng bệnh như:
- Phù do viêm thận: Dùng quả tầm xuân 3-6g, hồng táo 3 quả, sắc uống, hoặc Dùng quả tầm xuân20g, đại hoàng 3g, sắc uống chia 3 lần trong ngày.
- Tiểu tiện khó khăn: Dùng quả tầm xuân 10g, mã đề 30g, biến súc 30g, sắc uống.
- Đau bụng khi hành kinh: Dùng quả tầm xuân 120g, sắc lấy nước hòa thêm chút đường kính và rượu vang uống ấm.
- Táo bón: Dùng quả tầm xuân 10g, đại hoàng 3g, sắc uống.

Nguyệt Anh